گذري بر تاريخ مدارس علميه قم/ طنين صداي مراجع در حجره ها

به گزارش خبرنگار مهر، قم به عنوان ام القري ديني جهان اسلام مطرح است شهري كه هر ساله طلاب نه تنها از گوشه و كنار ايران بلكه جهان براي آموختن علوم ديني و بهره گيري از دروس مراجع به اين شهر سفر ميكنند. مدارس علميه اين شهر كه برخي از آن همچون فيضيه شهرت جهاني  دارد آمد و شد و خاطرات فراواني را در دل خود به يادگار دارد خاطراتي از مراجعي همچون آيت الله حائري و آيت الله بروجردي كه در همين مدارس طلاب و فضلاي بسياري را تربيت كرده اند.

 مدرسه فیضیه يكي از مشهورترين مدارس قم و جهان اسلام است. این مدرسه از بناهای عهد صفویه است که در جنب صحن عتیق حرم حضرت معصومه (س) بنا شده و از بناهای شاه طهماسب اول است چنانکه سر در ایوان جنوبی مدرسه که به طرف صحن کهنه باز می شود کتیبه آن به نام شاه طهماسب صفوی است.

وجه تسمیه این مدرسه به نام فیضیه نیز از آن جهت است که چندی محدث حکیم محسن فیض کاشانی در این مدرسه سکونت داشت و بعضی نيزگفته اند چون در جنب حرم حضرت معصومه (س) واقع شده به فیضیه نامگذاری شده است.

این مدرسه در زمان مرحوم آیت الله حائری و آیت الله صدر و  بویژه آیت الله بروجردی تعمیرات اساسی شد و هم اکنون این مدرسه از بزرگترین مراکز تدریس علوم دینی است و بالغ بر یکصد حجره دارد که در تمامی آن علوم دینی حوزه علمیه تدریس می شود.
 

مدرسه دارالشفاء

این مدرسه از بناهای عصر حکومت فتحعلی شاه و متصل به مدرسه فیضیه است مدرسه از بنا صحن کوچکی بوده که در هر طرف آن چهار اطاق داشته است نقل است این محل از بناهای میزرا تقی خان اعتماد الدوله معروفه به ساروتقی از وزرای شاه عباس دوم در سال 1055 است که فتحعلی شاه آن را خراب کرده و بنای فعلی دارالشفا را را بوجود آورده است.

در زمان حکومت رضا شاه مرحوم آیت الله حائری چون مدرسه فیضیه گنجایش طلاب را نداشت این مکان را نیز به تدریس علوم دینی اختصاص داد و  پس از آن نیز به دستور مرحوم آیت الله صدر توسط تعدادی از بازرگانان تهران حجره های فوقانی آن ساخته شد.

در زمان آیت الله بروجردی نیز در قسمت شرقی این مکان دو طبقه اضافه شد و با پیروزی انقلاب مدسه دارالشفا تجدید بنا شد و هم اکنون این مدرسه یکی از کانون های مهم حوزه علمیه است.

مدرسه حجتیه

بعد از شهریور 1320 که طلاب علوم ديني به منظور تحصیل رو به قم آوردند و مخصوصا بعد از آنکه مرحوم آیت الله بروجردی در قم اقامت کرد چون مدارس موجود آن زمان گنجایش طلاب را نداشت  مرحوم آیت الله سید محمد حجت که در آن زمان از علمای بزرگ حوزه علمیه بود در سال 1364 قمری پارک کامران میرزا پسر ناصر الدین شاه قاجار که در کنار رودخانه قمرود در دوطبقه ساخته شده بود را خرید و در اختیار طلاب علوم دینی قرار داد.

با گذشت زمان با توجه به حضور روز افزودن طلاب مرحوم آیت الله حجت درصدد برآمد که برای آسایش طلاب در حوالی مدرسه یک مدرسه بزرگ تاسیس کند و برای این کار دو هزار متر زمین ملکی مجاور پارک را خریداری و سپس شش هزار متر دیگر را که متصل به آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) بود را به مدت 99 ساله اجاره کرد و در این زمین که به وسعت هشت هزار متر مربع بود کلنگ ساختمان مدرسه به دست ایشان به زمین زده شد. این مدرسه که بعدها به نام بانی آن به مدرسه حجتیه معروف شد در شش قسمت در دوطبقه مجزا ساخته شده و 126 حجره دارد مقبره مرحوم آیت الله حجت نیز در این مدرسه واقع شده است.

مدرسه آیت الله بروجردی

این مدرسه در قسمت شرقی میدان آستانه و مقابل مدرسه فیضیه و جنب گذر خان است. بانی اولیه این مدرسه مهدی قلی خان نامی است که در سال 1123 هجری در دوره صفویه این مدرسه را بنا نهاد ولی با گذشت زمان این مدرسه رو به ویرانی رفت تا اینکه مرحوم آیت الله بروجردی تصمیم به تجدید بنای آن گرفت و آن را در سه طبقه تجدید بنا کرد.

مدرسه مومنیه آیت الله مرعشی نجفی

این مدرسه از مدارس قدیمی قم است که در سال 1113 قمری از سوی امیر محمد مومن خان شاملو از امرای بزرگ شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده ولی محمود افغان در هنگام حمله به ایران و تصرف قم این مدرسه را به مرکز آذوقه تبدیل کرد و بعد از آن این مدرسه رو به ویرانی رفت تا اینکه آیت الله مرعشی نجفی آن را خریداری و تجدید بنا کرد و ساختمان فعلی آن را در سال 1387 قمری افتتاح کرد و هم اکنون این مدرسه محل تحصیل طلاب و حوزویان است.

                                                     
مدرسه جهانگیر خان

این مدرسه در خیابان آذر واقع شده و در مقابل مسجد جامع قم قرار دارد. بانی آن جانی خان یا جهانگیرخان مدرس مدرسه شاه اصفهان در عهد صفویه بوده است. در زمان سلطنت ناصر الدین شاه حاجی میرزا نصر الله مستوفی گرکانی که از حاکمان وقت قم بود تعمیراتی در آن انجام داد و موقوفاتی برای آن قرار داد.

در سال 1373 قمری از طرف آیت الله بروجردی چون این مدسه رو به ویرانی بود با هزینه ای بالغ بر 20 هزار تومان که بر سر در ورودی مدرسه نوشته شده مدرسه جهانگیر خان تجدید شد. امروزه مدرسه جهانگیر خان محل کسب علوم دینی توسط طلاب است.